Η ενέργεια είναι εξουσία. Και ο Βλαντιμίρ Πούτιν το γνωρίζει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο. Εδώ και πάνω από μια δεκαετία, η Ρωσία χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο ως βασικό εργαλείο γεωπολιτικής πίεσης, ειδικά απέναντι στην Ευρώπη. Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν και παραμένει η συστηματική παρέμβαση της Μόσχας σε στρατηγικά ενεργειακά έργα. Ο Αραβικός Αγωγός Φυσικού Αερίου είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Τι Είναι ο Αραβικός Αγωγός και Γιατί Ενδιαφέρει την Ευρώπη
Ο Αραβικός Αγωγός Φυσικού Αερίου σχεδιάστηκε για να μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Μέση Ανατολή (κυρίως από την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ) μέσω Ιορδανίας, Συρίας και Τουρκίας στην Ευρώπη. Το έργο είχε τη δυνατότητα να αλλάξει ριζικά την ενεργειακή αγορά της Ευρώπης, προσφέροντας μια φθηνότερη, πιο σταθερή και διαφοροποιημένη πηγή ενέργειας.
Για την Ευρώπη, αυτός ο αγωγός ήταν το εισιτήριο για την ανεξαρτησία από τη ρωσική ενεργειακή κυριαρχία. Για τη Ρωσία, όμως, ήταν μια υπαρξιακή απειλή.
Ο Ρόλος του Πούτιν στην Αναχαίτιση του Έργου
Η Ρωσία, υπό τον Βλαντιμίρ Πούτιν, κατανόησε νωρίς τη σημασία του Αραβικού Αγωγού. Εάν το έργο ολοκληρωνόταν, η Ευρώπη θα αποκτούσε μια νέα, πιο ανταγωνιστική πηγή ενέργειας. Αυτό θα περιόριζε δραστικά τη ρωσική επιρροή και θα έπληττε σοβαρά τα οικονομικά της χώρας, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων της Ρωσίας προέρχεται από την εξαγωγή φυσικού αερίου.
Πώς, λοιπόν, σταμάτησε ο Πούτιν τον αγωγό;
1. Στήριξη στο Καθεστώς Άσαντ
Η Συρία ήταν και είναι ο κρίσιμος κόμβος του αγωγού. Ο αγωγός θα περνούσε από το έδαφός της για να φτάσει στην Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη. Ο Πούτιν παρενέβη στρατιωτικά και πολιτικά για να στηρίξει τον Μπασάρ αλ-Άσαντ, εξασφαλίζοντας ότι ο Αραβικός Αγωγός δεν θα ολοκληρωνόταν ποτέ. Η στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας στη Συρία το 2015 δεν είχε μόνο στόχο τη διατήρηση της γεωπολιτικής επιρροής της Μόσχας στη Μέση Ανατολή, αλλά και την αποτροπή της κατασκευής του αγωγού.
2. Πολιτική Αστάθεια και Πόλεμος
Η Ρωσία χρησιμοποίησε τον πόλεμο στη Συρία ως εργαλείο για να διατηρήσει τη χώρα σε κατάσταση χάους. Καμία χώρα ή επενδυτής δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει την κατασκευή ενός αγωγού σε μια ζώνη πολέμου. Κάθε προσπάθεια να προχωρήσει το έργο υπονομεύθηκε από τη συνεχιζόμενη σύγκρουση.
3. Διπλωματικός Έλεγχος
Ο Πούτιν ενίσχυσε τις συμμαχίες του με το Ιράν και το καθεστώς Άσαντ, εξασφαλίζοντας ότι οποιαδήποτε εναλλακτική πηγή ενέργειας από τη Μέση Ανατολή θα παρέμενε στα σχέδια και δεν θα έφτανε στην πράξη. Η Συρία, υπό τον έλεγχο του Άσαντ, έγινε ο “φρουρός” του ρωσικού μονοπωλίου.
Οι Επιπτώσεις για την Ευρώπη
Ο αποκλεισμός του Αραβικού Αγωγού σήμαινε ότι η Ευρώπη έμεινε εξαρτημένη από τη Ρωσία για το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών της σε φυσικό αέριο. Αυτό επέτρεψε στον Πούτιν να χρησιμοποιήσει το αέριο ως μέσο πίεσης:
- Οικονομικός εκβιασμός: Η Ρωσία μπορούσε να επιβάλει υψηλότερες τιμές ή να μειώσει την παροχή όταν το έκρινε πολιτικά αναγκαίο.
- Πολιτική επιρροή: Ο Πούτιν διατηρούσε μια μορφή “ενεργειακής ομηρίας” πάνω σε χώρες που εξαρτώνταν από το ρωσικό αέριο, όπως η Γερμανία, η Ουγγαρία και η Αυστρία.
Η ενεργειακή κρίση που προέκυψε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 έδειξε πόσο ευάλωτη είναι η Ευρώπη όταν βασίζεται σε έναν μόνο προμηθευτή.
του Δημήτρη Κουτσούκου
