51 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και την έναρξη της περιόδου της Μεταπολίτευσης. Σαν σήμερα, στις 24 Ιουλίου 1974, ορκίζεται ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ως πρωθυπουργός της χώρας υπό την κυβέρνηση της «Εθνικής Ενότητας». Η δικτατορία των Συνταγματαρχών παρέδωσε την εξουσία στους πολιτικούς μετά από επτά χρόνια, υπό το βάρος της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.
Κατά την περίοδο της δικτατορίας καταπατήθηκαν οι ελευθερίες και τα δικαιώματα των πολιτών, χιλιάδες άνθρωποι βασανίστηκαν και εξορίστηκαν, ενώ το αποκορύφωμα ήταν η απώλεια της Κύπρου και τα τραγικά γεγονότα που επακολούθησαν. Ξεκινώντας από τη νύχτα του Πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου 1973, όπου το στρατιωτικό καθεστώς κυνήγησε και δολοφόνησε φοιτητές που εξεγέρθηκαν, η πτώση της Χούντας είχε αρχίσει. Μετά από μία βδομάδα των γεγονότων του Πολυτεχνείου, ο αρχηγός της ΕΣΑ, Δημήτριος Ιωαννίδης, ανέτρεψε τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και επέβαλε ένα ακόμη πιο αυστηρό καθεστώς.
Το πραξικόπημα της Κύπρου
Στις 15 Ιουλίου 1974, ο Ιωαννίδης οργάνωσε πραξικόπημα εναντίον του προέδρου Μακαρίου στην Κύπρο, δίνοντας έτσι το πρόσχημα στην Τουρκία να εισβάλει στο νησί, για να προστατεύσει τα δικαιώματα των τουρκοκύπριων υπηκόων της Μεγαλονήσου. Η Εθνική Φρουρά, με την υποστήριξη της χούντας των Αθηνών και της ΕΟΚΑ Β’, ανέτρεψε τον Πρόεδρο Μακάριο και ανακήρυξε τον Νίκο Σαμψών ως νέο πρόεδρο. Ο Μακάριος κατέφυγε στη Μάλτα και στη συνέχεια στη Νέα Υόρκη, όπου κατήγγειλε το πραξικόπημα στον ΟΗΕ.
Οι επόμενες ημέρες σημαδεύτηκαν από την απόβαση τουρκικών στρατευμάτων στο νησί, τις αιματηρές μάχες και την αδυναμία της ελληνικής δικτατορίας να αντιδράσει στρατιωτικά και να επέμβει. Στις 20 Ιουλίου, η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο επικαλούμενη το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων. Η εισβολή, με την κωδική ονομασία “Αττίλας”, οδήγησε στην κατοχή του 36% του νησιού από την Τουρκία και στον εκτοπισμό περίπου 180.000 Ελληνοκυπρίων.
Την αμέσως επόμενη ημέρα κηρύχθηκε γενική επιστράτευση του Ελληνικού Στρατού, η οποία όμως απέδειξε δραματικά την αδυναμία του στην οργάνωση και την κυριαρχία. Η κυβέρνηση Ανδρουτσόπουλου, λειτούργησε ως υποχείριο του Δημητρίου Ιωαννίδη και δεν μπόρεσε να πάρει σωστές αποφάσεις. Έτσι, η πτώση του καθεστώτος και η παράδοση της εξουσίας στους πολιτικούς ήταν μονόδρομος.
Επιστροφή Καραμανλή και νέα κυβέρνηση
Το πρωί της 23ης Ιουλίου, ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Γρηγόριος Μπονάνος και οι αρχηγοί του Στρατού, αντιστράτηγος Ανδρέας Γαλατσάνος, Ναυτικού, αντιναύαρχος Πέτρος Αραπάκης και Αεροπορίας, αντιπτέραρχος Αλέξανδρος Παπανικολάου, σε σύσκεψη με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη διατύπωσαν την άποψη ότι είναι επιτακτική ανάγκη η ανάθεση της διακυβέρνησης της χώρας στους πολιτικούς. Στη συνέχεια, ο Γκιζίκης κάλεσε τον Ιωαννίδη και του ανακοίνωσε την απόφαση της ηγεσίας του στρατεύματος, χωρίς αυτός να αντιδράσει.
Στις 2 μετά το μεσημέρι κλήθηκαν σε σύσκεψη από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σημαίνουσες πολιτικές προσωπικότητες της προδικτατορικής περιόδου. Στη σύσκεψη συμμετείχαν οι αρχηγοί των δύο μεγαλυτέρων κομμάτων Παναγιώτης Κανελλόπουλος της «ΕΡΕ» και Γεώργιος Μαύρος της «Ενώσεως Κέντρου», καθώς και οι Ευάγγελος Αβέρωφ, Σπύρος Μαρκεζίνης, Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, Στέφανος Στεφανόπουλος, Πέτρος Γαρουφαλλιάς και Ξενοφών Ζολώτας. Παράλληλα, στην Κύπρο κατέρρευσε το δικτατορικό καθεστώς του Σαμψών και ανέλαβε καθήκοντα Προέδρου της Δημοκρατίας ο Γλαύκος Κληρίδης,
Κατά τη σύσκεψη, δόθηκε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, ο οποίος είχε προθεσμία έως τις 8 το βράδυ να ανακοινώσει το υπουργικό συμβούλιο. Την ίδια ώρα, με πρωτοβουλία του Ευάγγελου Αβέρωφ, υπήρξε επικοινωνία με τον αυτοεξόριστο στο Παρίσι Κωνσταντίνο Καραμανλή, ώστε να επιστρέψει το συντομότερο στην Ελλάδα. Ο Αβέρωφ, επικοινώνησε με τον Κανελλόπουλο στις 6:30 το απόγευμα και του ανακοίνωσε πως αίρεται η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.
Στις 8 το βράδυ επαναλήφθηκε η σύσκεψη με τους πολιτικούς αρχηγούς και επικυρώθηκε η απόφαση για την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ο ίδιος έφτασε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού στις 2 τα ξημερώματα της 24ης Ιουλίου, υποδεχόμενος από ένα τεράστιο πλήθος πολιτών. Στις 4 το πρωί ορκίστηκε πρωθυπουργός από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σεραφείμ, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, στρατηγού Φαίδωνα Γκιζίκη.
Συγκρότηση κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας
Το μεσημέρι της ίδιας μέρας ορκίστηκε το πρώτο κλιμάκιο της κυβέρνησής του, αποτελούμενο από πολιτικά πρόσωπα των δύο μεγαλύτερων προδικτατορικών κομμάτων (ΕΡΕ και Ένωση Κέντρου) που ανήκαν στο χώρο της δεξιάς και του κέντρου, αλλά και προσωπικότητες που είχαν διακριθεί προβάλλοντας αντίσταση στη δικτατορία. Ο Καραμανλής επέλεξε να μην συμπεριλάβει πολιτικούς της Αριστεράς, καθώς ακόμη υπήρχαν στελέχη της χούντας σε καίριες θέσεις. Στις 26 Ιουλίου συμπληρώθηκε η σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου, με την ορκωμοσία του δευτέρου κλιμακίου της κυβέρνησης.
Αμέσως μετά ανακοινώθηκαν τα πρώτα μέτρα για την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος: κατάργηση του στρατοπέδου της Γυάρου, απόλυση όλων των κρατουμένων, αμνήστευση όλων των πολιτικών αδικημάτων και απόδοση της ιθαγένειας στους πολίτες από τους οποίους την είχε στερήσει η δικτατορία του 1967. Στις άμεσες επιδιώξεις της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας συμπεριλαμβάνονταν η αποκατάσταση της δημοκρατικής ομαλότητας και η διαμόρφωση κλίματος εθνικής ενότητας, η αποδιοργάνωση του πλέγματος εξουσίας της δικτατορίας και η αποκατάσταση του πολιτικού ελέγχου στο στράτευμα, η προετοιμασία για τη διενέργεια εκλογών και η αντιμετώπιση της κρίσης στην Κύπρο.
Τις επόμενες μέρες επέστρεψαν χιλιάδες εκτοπισμένοι του στρατιωτικού καθεστώτος αλλά και πολιτικοί πρόσφυγες.
Συλλήψεις και καταδίκες
Στις 23 Οκτωβρίου συνελήφθησαν οι κύριοι υπεύθυνοι του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου μετά από μήνυση του Αλέξανδρου Λυκουρέζου για προδοσία. Τον Ιανουάριο του 1975 προφυλακίστηκαν στις φυλακές Κορυδαλλού, συμπεριλαμβανομένου του Δημήτριου Ιωαννίδη.
Η δίκη ξεκίνησε στις 28 Ιουλίου 1975 και τελείωσε στις 23 Αυγούστου. Οι ποινές που ακούστηκαν ήταν:
Γεώργιος Παπαδόπουλος, Νικόλαος Μακαρέζος και Στυλιανός Παττακός: στρατιωτική καθαίρεση και θανατική ποινή, η οποία μετατράπηκε σε ισόβια.
Γρηγόριος Σπαντιδάκης, Γεώργιος Ζωιτάκης, Δημήτριος Ιωαννίδης, Νικόλαος Ντερτιλής, Μιχαήλ Μπαλόπουλος, Μιχαήλ Ρουφογάλης και Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος: στρατιωτική καθαίρεση και ισόβια κάθειρξη.
Οδυσσέας Αγγελής και Ιωάννης Λαδάς: στρατιωτική καθαίρεση και 20ετής κάθειρξη.
Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος, Αντώνιος Λέκκας, Γεώργιος Κωνσταντόπουλος, Στέφανος Καραμπέρης, Ευάγγελος Τσάκας, Νικόλαος Γκαντώνας και Κωνσταντίνος Ασλανίδης: καταδίκη σε ισόβια.
