Η μυθολογια του προοδευτισμου και η θρησκεια.
Η πιο συνήθης πολιτική φρασεολογία του καιρού μας είναι η διαμάχη μεταξύ ” προόδου και συντήρησης”. Αν όμως για τον συντηρητισμό γράφτηκαν ουκ ολιγα ( αλλα μ’ενδιαφερον κι αλλα μ’εμπαθεια) για τον προοδευτισμό πιστεύω ότι δεν έχει τολμηθει μια κριτική προσέγγιση που να φέρνει στο φως κάποια βασικά χαρακτηριστικά του . Το επιχειρώ ξέροντας ότι δεν έχω το μονοπώλιο της αληθειας .
Από τον όρο ήδη ” προοδευτικός” καταλαβαίνουμε ότι το κεντρικό του σημείο είναι η πρόοδος. Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Ρόμπερτς Νισμπετ στο βιβλίο του ” η ιστορία της ιδέας της προόδου ” μας εξηγεί για το πως αυτή η τελευταία από την σύλληψη της ήταν δεμένη με την εννοια της ιστορίας πουχε ο Χριστιανισμός . Αυτή την ριζα αρνήθηκαν οι προοδευτικοί , οι οποίοι προτίμησαν την μυθοποίηση της . Την μετέτρεψαν δηλαδή σ’ενα είδος ατελείωτου παγκόσμιου ορίζοντα , δίχως ριζες ιστορίας , δίχως πολιτισμικές η παραδοσιακές μνήμες, απογυμνωμένος από τις εξελιξεις του εκάστοτε συγκεκριμένου και ρεαλιστικού που πρέπει να διέπει την Ζωη μας. Η “πρόοδος”μεταξύ άλλων των προοδευτικών πήρε τις διαστάσεις ενός γενικού αορίστου ονείρου . Πολλά βιβλία μιλούν γι’αυτην την αέρινη κι αιθεροβάμονα αντίληψη : αυτά του Ζυλ Ρομάν ( το “άνθρωποι μ’αγαθη θέληση “) η του Ρομέν Ρολαντ( το ” Ζαν Κριστοφ”) κλπ. Οι συνήθως μεγαλοσχημες λέξεις-κλειδιά των ” προοδευτικών “είναι : ” επανάσταση ” ,” η μεγάλη μέρα “, ” ανθρωπιά”, ” προλεταριάτο ” η αξεπέραστη φιλοσοφία “( ο μαρξισμός), “για το καλό των άλλων” κλπ. Ο Ραιμον Αρον τις αναλύει με εντυπωσιακή λεπτομέρεια στο πασίγνωστο βιβλίο του ” το όπιο των διανοουμένων”.
Όλοι αυτοί οι προοδευτικοί ” μύθοι” είναι η ουσία του προοδευτισμού κι όχι βέβαια της προόδου .
Η αρχιτεκτονική ενσάρκωση αυτής της μυθολογίας είναι ο ναός της παγκοσμιοποίησης . Είναι εκεί που ποτίζεται ιδεολογικά ο προοδευτισμός. Τους βρίσκουμε όλους αυτούς τους άντρες που θεμελίωσαν αυτήν την μυθολογία ενταφιασμενους στο περίφημο “Πανθεον” στο Παρισι. Το Νασαι όμως ενταφιασμενος σ’ενα μέρος πουναι στην θέση μιας εκκλησίας , σηματοδοτεί ακριβως αυτό που ανεφερα στην αρχή του κειμένου μου . Ότι δηλαδή , η προοδος κι όχι ο προοδευτισμός και οι μύθοι του ,είναι θεμελιωμένη παρά την φαινομενικοι αρνηση των προοδευτικών , στην θρησκευτική πίστη και την ιστορία της θρησκειας. Άλλωστε υπάρχει και το βιβλίο του Καρδινάλιου Λουμπακ που μιλά Γι’αυτο .
Βέβαια δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο προοδευτισμός του 2019 είναι διαφορετικός του ιστορικού προοδευτισμού. Όμως το πνεύμα και των δυο είναι ουσιαστικά κοινό: να δράς και να σκέφτεσαι κάτω από την Φωτεινη επίδραση μιας ουτοπίας προβαλλομενης σ’ενα ιδεαλιστικό μέλλον. Νασαι κοντολογίς μέσα ” στην αίσθηση της Ιστορίας”. Ενώ αντιθετως η προοδος αλλά κι συντηρητικός, δρουν και σκέφτονται στο παρόν υπό την επίδραση μιας ιστορικής εμπειρίας.
Το Δράμα αν θέλετε , όπως πιστεύω , του προοδευτισμού είναι ότι , όλες οι σκέψεις και πράξεις του που διαδηλώνουν την υπαρξη τους σ’αυτή την ” αίσθηση της ιστορίας”, γέννησαν πικρες καταστροφικες ιστορικές ψευδαισθήσεις : οι ολοκληρωτισμοι του 20ου αιώνα το μαρτυρούν .
Γι’αυτο και σήμερα οι προοδευτικοί πενθούν τις άλλοτε πλούσιες σ’ουτοπια ελπίδες τους . Η πραγματικότητα είναι σκληρή : δεν τους αγαπά όπως αυτοί δεν την αγαπούν.
Συνεπώς τι απομένει πλέον από αυτούς τους συνοδοιπόρους της προοδευτικής μυθολογίας; Απ’οτι φαίνεται τίποτα το ιδιαίτερα ελκυστικό. Μοιάζουν με άλλοτε “θεολογουντες” πουχουν πια χάσει την πίστη τους. Τι κάνουν λοιπόν ; Πως αντιδρούν σ’αυτην την οδυνηρή πραγματικότητα; Συμπεριφέρονται ,ως αυτοί που προσφεύγουν για να επιβιώσουν, στην Τεχνική, στον εμπειρισμό και σε μια κενή ρεαλισμού καθημερινότητα. Άλλωστε στην Γαλλία η κρίση των κίτρινων γιλεκων είναι ενα παράδειγμα , που αντιμετωπίστηκε μέσα από αυτόν τον γηρασμένο προοδευτισμό. Αντιμετωπίστηκε δίχως όραμα , δίχως καλή θέληση εκ μέρους της Δημοσιας πολιτικής, δίχως διάθεση πραγματικής προόδου που βασίζεται στην ίδια την πραγματικότητα : αυτήν του λαού και των αιτημάτων του . Δίχως την πραγματικότητα του λαού, η προοδος παίρνει το προσωπείο του προοδευτισμού κι αποτυγχάνει όπως το γνωρίζουμε ήδη πολιτικά κι ιστορικά σήμερα.
Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητης Φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
