Περιορισμένη επίπτωση στον πληθωρισμό θα είχε μία μεμονωμένη μείωση του ΦΠΑ, ενώ αν το μέτρο συνοδευτεί με διαρθρωτικά μέτρα, η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού θα είναι σημαντική και διατηρήσιμη.
Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει μελέτη της Τραπέζης της Ελλάδος, η οποία δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος του Οικονομικού Δελτίου.
Όπως επισημαίνουν οι οικονομολόγοι Γεώργιος Παλαιοδήμος και Δημήτρης Παπαγεωργίου, που εκπόνησαν τη μελέτη, «η αποτελεσματικότητα μιας μεμονωμένης, προσωρινής μείωσης του ΦΠΑ ως μέτρου περιορισμού του πληθωρισμού στην ελληνική οικονομία είναι σημαντικά περιορισμένη. Αντιθέτως, παρατηρείται σημαντική και διατηρήσιμη αποκλιμάκωση του πληθωρισμού όταν η μείωση του ΦΠΑ συνοδεύεται από διαρθρωτικά μέτρα που ενισχύουν τον ανταγωνισμό στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών και περιορίζουν τις στρεβλώσεις στην οικονομία. Επιπλέον, οι μόνιμες μειώσεις του ΦΠΑ αποδεικνύονται πιο αποτελεσματικές από τις προσωρινές, καθώς ενισχύουν την αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής και επηρεάζουν θετικά τις προσδοκίες νοικοκυριών και επιχειρήσεων».
Το γενικό συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι η μείωση του ΦΠΑ, από μόνη της, δεν επαρκεί ως εργαλείο για την αποκλιμάκωση των πληθωριστικών πιέσεων στην ελληνική οικονομία, καθώς η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται από το ευρύτερο θεσμικό και διαρθρωτικό περιβάλλον. Συνεπώς, η αξιοποίηση του ΦΠΑ ως αποτελεσματικού μέτρου αποπληθωριστικής παρέμβασης προϋποθέτει την ένταξή του σε ένα ευρύτερο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής, το οποίο περιλαμβάνει συμπληρωματικές διαρθρωτικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών και στη μείωση των στρεβλώσεων στην οικονομία.
Όπως διαπιστώνεται όταν οι μειώσεις του ΦΠΑ συνοδεύονται από πολιτικές που ενισχύουν τον ανταγωνισμό στην αγορά προϊόντων, οι αποπληθωριστικές επιδράσεις καθίστανται σημαντικές και διατηρήσιμες. Παράλληλα, τα αποτελέσματα από ένα δυναμικό στοχαστικό υπόδειγμα, δείχνουν ότι η μετακύληση των μειώσεων του ΦΠΑ στις τιμές καταναλωτή βραχυπρόθεσμα είναι μερική και εκτιμάται μεταξύ 19% και 25%. Ο βαθμός μετακύλησης επηρεάζεται από διαρθρωτικούς παράγοντες, καθώς και από τη διάρκεια της εφαρμογής του μέτρου.
Οι μόνιμες μειώσεις του ΦΠΑ σχεδόν διπλασιάζουν τη μετακύληση στις τιμές σε σύγκριση με τις προσωρινές. Οι αποπληθωριστικές επιδράσεις είναι επίσης ισχυρότερες σε οικονομίες με πιο ανταγωνιστικές αγορές, όπου οι επιχειρήσεις είναι πιο πρόθυμες να μετακυλήσουν τις μειώσεις κόστους στις τιμές. Αντιθέτως, σε οικονομίες που χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό δυσκαμψιών ή περιορισμένη χρήση εγχώριων εισροών, οι επιδράσεις στον πληθωρισμό από μειώσεις του ΦΠΑ είναι ασθενέστερες.
Συνολικά, τα ευρήματα της μελέτης αναδεικνύουν τον ρόλο των διαρθρωτικών και θεσμικών χαρακτηριστικών στον τρόπο με τον οποίο οι μεταβολές του ΦΠΑ επηρεάζουν τον πληθωρισμό. Υπενθυμίζεται ότι η πρόταση για προσωρινή και στοχευμένη μείωση του συντελεστή Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) σε ορισμένες κατηγορίες βασικών αγαθών, όπως τρόφιμα και ενέργεια, επανήλθε στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια ως μέτρο πολιτικής έναντι του κύματος πληθωριστικών πιέσεων και υιοθετήθηκε από αρκετές χώρες της ευρωζώνης. Οι πιέσεις αυτές απορρέουν κυρίως από την αύξηση του κόστους της ενέργειας και των πρώτων υλών, καθώς και από διαταράξεις στην εφοδιαστική αλυσίδα, κυρίως λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
