Η περίοδος 2020–2025 ήταν ένα μοναδικό «σύμπλεγμα κρίσεων» που λειτούργησαν αθροιστικά: ό,τι δεν πρόλαβε να απορροφήσει η αγορά το 2020, το πλήρωσε το 202, ό,τι διογκώθηκε το 2021, εκτινάχθηκε το 2022 κι ό,τι φάνηκε να σταθεροποιείται το 2023, εγκλωβίστηκε σε νέα παραγωγικά εμπόδια μέχρι το 2025.
1. Η ενεργειακή έκρηξη: το ντόμινο που ξεκίνησε τα πάντα
Η ενέργεια λειτουργεί σαν «πυλώνας» κόστους σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα. Από το 2021 και μετά, οι τιμές σε φυσικό αέριο, πετρέλαιο και ηλεκτρικό ρεύμα ανέβηκαν απότομα, πριν καν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη:
- Η ψύξη, κατάψυξη και συντήρηση τροφίμων στα εργοστάσια και τα logistics έγινε έως και 40% ακριβότερη.
- Τα φορτηγά και τα πλοία που μεταφέρουν τρόφιμα πλήρωσαν διπλάσια και τριπλάσια καύσιμα.
- Οι φούρνοι, τα κρεοπωλεία, τα τυροκομεία είδαν το λειτουργικό κόστος να «πετάει» και δεν είχαν περιθώριο απορρόφησης.
Τι προκάλεσε:
Όταν η ενέργεια αυξάνεται τόσο απότομα, η αγορά ανατιμά ταυτόχρονα όλη την αλυσίδα από την παραγωγή μέχρι το ράφι. Γι’ αυτό η ακρίβεια δεν ήταν σταδιακή ήταν κατακόρυφη.
2. Ακριβές ζωοτροφές: ο λόγος που το κρέας έγινε πολυτέλεια
Τα κτηνοτροφικά προϊόντα επηρεάστηκαν περισσότερο από κάθε άλλη κατηγορία. Ο λόγος; Οι ζωοτροφές. Το κόστος τους αυξήθηκε +40–60% μέσα σε μια διετία.
Τι συνέβη
- Η τιμή του καλαμποκιού και της σόγιας —βασικές ζωοτροφές— εκτινάχθηκε στα διεθνή χρηματιστήρια λόγω ξηρασίας σε ΗΠΑ–Ν. Αμερική.
- Ο πόλεμος στην Ουκρανία (μεγάλος εξαγωγέας σιτηρών) περιόρισε την προσφορά.
- Οι μεταφορές σιτηρών αυξήθηκαν από μόνες τους λόγω καυσίμων.
Αποτέλεσμα:
Οι κτηνοτρόφοι βρέθηκαν να πληρώνουν διπλάσιο κόστος σίτισης για ζώα που αποδίδουν το ίδιο. Η αύξηση πέρασε απευθείας στο κρέας, στα τυριά και στα γαλακτοκομικά.
Γι’ αυτό:
- το αρνί/κατσίκι έφτασε σε αύξηση +67%,
- το μοσχάρι +65%,
- τα τυριά +41%.
Τα προϊόντα ζωικής προέλευσης έγιναν οι μεγάλοι «ηττημένοι» της ακρίβειας.
Η ακρίβεια στην Ελλάδα δεν είναι ένα απομονωμένο φαινόμενο. Πίσω από τις ανατιμήσεις σε δεκάδες προϊόντα κρύβεται μια σειρά παγκόσμιων κρίσεων που ξεκίνησαν πριν την πανδημία, κορυφώθηκαν την περίοδο 2021–2023 και συνέχισαν να πιέζουν τις τιμές μέχρι το 2025. Από το κακάο και τον καφέ μέχρι το σιτάρι και το ηλιέλαιο, οι διεθνείς αγορές βρέθηκαν αντιμέτωπες με ελλείψεις, ακραία καιρικά φαινόμενα και γεωπολιτικές αναταράξεις. Και όταν ο κόσμος «ζορίζεται», η Ελλάδα, μια χώρα εξαρτημένη από εισαγωγές, το πληρώνει πολλαπλά.
