“Υπάρχει γύρω μας, ειδικά τα τελευταία χρόνια της κρίσης, ένα κλίμα γενικής
απαισιοδοξίας και καταστροφής. Έστω κι άν οι λόγοι σε μεγάλο βαθμό είναι
βάσιμοι, έν τούτοις, αυτή η ατμόσφαιρα ξεπερνά κάθε λογική κι αγγίζει κάτι
σαν “Αποκάλυψη”. Στις κουβέντες, στα λόγια, τις φράσεις, κυριαρχεί η αντίληψη
ότι από στιγμή σε στιγμή όλα γκρεμίζονται, ότι όλα πάνε στραβά, ότι το κακό με
την μορφή μίας γενικής συλλογικής διάλυσης είναι παρόν. Πρόκειται για μία
ψυχολογία αποκαλυπτικής θεολογίας, όπου όλα τελειώνουν: η ιστορία,
η οικονομία, ο πολιτισμός, τα όνειρα μας, οι αξίες μας. Παρότι όλ' αυτά ναι
περνούν σοβαρότατη κρίση, θα λεγα πώς όχι δεν τελειώνουν. Και δεν διεκδικώ
καμμία δάφνη αισιοδοξίας κι αφελούς ελπίδας. Από την Αρχαία Ινδία ως τους
Ζωροαστρικούς κύκλους, από την μονοθεϊστική πρόταση ως την από-δομητική
νεωτερικότητα, πάντα υπήρχε ένα είδος “τέλους”, δηλαδή μία μορφή εσχατολογίας.
Που σημαίνει ότι η αναγγελία κάθε τέλους στην ζωή μας ισοδυναμεί με μία
γέννηση, με μία μορφή ανάστασης. Στην πραγματικότητα τίποτα δεν τελείωσε
και τίποτα δεν τελειώνει. Αλλάζουν απλά οι μορφές των πραγμάτων. Αλλάζουν
οι σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους, οι σχέσεις με τον κόσμο, όμως οι πρώτες
οι θεμελιακές ιδέες της ζωής παραμένουν όπως ήταν ζωντανές. Και πάλι
οι άνθρωποι θα ξανά οργανωθούν διαφεροτικά οικονομικά, οικογενειακά, εργασιακά,
πάλι θα συνεχίσουν να ζουν αλλιώς την καθημερινότητα τους. Το ότι απειλείται
το σύστημα, δεν σημαίνει ότι ο καπιταλισμός ζεί τις τελευταίες του μέρες. Απλά
θα αναδομηθεί αλλιώς. Το ότι χάνουμε κάποιους παλιούς μύθους δεν σημαίνει ότι δεν θα
ξαναφτιάξουμε καινούργιους. Ποτέ δεν υπήρξε στην πραγματικότητα “καταστροφή”. Και η
Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Τρότσκι και όλοι
οι επαναστάτες, η αναρχοφέροντες ονειρεύτηκαν και πόθησαν το τέλος του
συστήματος γιατί διέπονται από το αποκαλυπτικό μένος. Δεν ευόδωσαν οι επιθυμίες τους.
Και ούτε θα ευοδώσουν. Γιατί το μέτρο δεν είναι η καταστροφή ή το χάος, αλλά
οι δυνατότητες του ανθρώπου να ισορροπήσει με τον ευατό του και με το γύρω
περιβάλλον (κοινωνικό και οικολογικό). Η μόνη επανάσταση που υπάρχει και θα υπάρχει
είναι η αυτογνωσιακή επανάσταση, δηλαδή η διαρκής και ά-τέλειωτη πορεία της
ισορροπίας του ανθρώπου. Και αυτό είναι η ευτυχία. Το γκρέμισμα του παλιού δεν
χρειάζεται καταστροφική αποκάλυψη και επαναστατική αναγέννηση. Πρόκειται για
αποπλανιτική ορολογία που δηλητηριάζει την σκέψη και την ζωή των ανθρώπων.
Ο Ντεκάρτ έλεγε “καλύτερα να αλλάξουν οι επιθυμίες μας παρά η τάξη του κόσμου”.
Με τον όρο “τάξη” εννοούσε την ισορροπία ανάμεσα στις εσωτερικές και εξωτερικές
ανάγκες των πολιτών. Πρόκειται για αυτογνωσιακή ανάγκη. Δεν ωφελεί τίποτα να
αυτοτιμωρούμαστε αναγγέλοντας το τέλος του κόσμου. Δεν ωφελεί τιποτα να μιλάμε
συνεχώς για τον θάνατο του παλιού ως προυπόθεση του νέου. Γιατί δεν αφήνει τον κόσμο
να συνομιλήσει με τις πραγματικές του ανάγκες, που είναι οικονομικές, πολιτισμικές,
αξιακές, συναισθηματικές. Αντίθετα τον αποτρέπει από την αυτογνωσιακή πορεία. Κάθε
“αποκαλυπτική επανάσταση” κρύβει την διάθεση των κυβερνώντων να εξουσιάσουν τον
κόσμο μέσα από καταστροφολογική ψυχολογία. Να τον εγκλωβίσουν μέσα σ' αυτήν. Πρέπει
να μπεί τέλος στην επανάσταση, να μπεί τέλος στην θεωρία της καταστροφής.
Να μάθουμε να δούμε διαχειριζόμενοι λογικά ό,τι έχουμε από εξωτερικό μέχρι εσωτερικό
μας αγαθό. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε άξιοπρεπώς, σύμφωνα με τις αξίες μας δηλαδή,
δηλαδή αυτές που θ' αρχίσουμε να ανακαλύπτουμε και να διεκδικούμε πρώτα μέσα
από την προσπάθεια γνωριμίας του ευατού μας. Η επανάστση με την ως τώρα θεολογική
της διάσταση οδηγεί μόνο στην καταστροφή, στην αναρχία, τον ναρκισσισμό, την εγωπαθή
λύση, οδηγεί στπν μηδενιστικό υλισμό. Πάντως δεν οδηγεί σίγουρα σε πραγματική
αισιοδοξία, παρά σε παράφρονα όνειρα που κάποιοι τα πουλούν στον πονεμένο κόσμο
βαφτίζοντας τα ελπίδα
Δημοσθένης Δαββέτας.
Καθηγητης φιλοσοφιας της τεχνης,ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
